In februari 2024 hebben onze cliënten een brief gestuurd naar het kabinet met de oproep om schriftelijk vast te leggen dat etnisch profileren verboden is, en bij alle overheidsorganisaties af te dwingen dat zij dit verbod naleven. Deze oproep komt een jaar nadat het gerechtshof in Den Haag vaststelde dat etnisch profileren discriminatie is, en dus verboden.
Baanbrekende uitspraak februari 2023
Vandaag is het precies een jaar geleden dat het Hof in een baanbrekende uitspraak oordeelde dat de Koninklijke Marechaussee (KMar) moet stoppen met etnisch profileren. Het Hof oordeelde dat het gebruik van etniciteit bij de keuze om iemand te controleren een vorm van discriminatie is. Deze juridische overwinning was een noodzakelijke stap, in een jaren lange strijd, om etnisch profileren tegen te gaan. Jammer genoeg is, ondanks de uitspraak, etnisch profileren nog niet volledig uitgebannen in Nederland.
De details van de rechtszaak
Bij grenscontroles werden reizigers mede op grond van hun uiterlijk, huidskleur, of afkomst (etniciteit) geselecteerd voor controles door de KMar. Bovendien werkte de KMar met specifieke ‘risicoprofielen’ gelinkt aan etniciteit. Denk bijvoorbeeld aan mannen die snel lopen, goed gekleed zijn en die er “niet Nederlands” uit zouden zien. Ondanks kritiek hield het kabinet vol dat etniciteit in combinatie met andere kenmerken onderdeel mocht uitmaken van de risicoprofielen. Vervolgens heeft een maatschappelijke coalitie bestaande uit Amnesty International, Controle Alt Delete, Antidiscriminatiebureau RADAR, Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten en twee ‘niet-witte’ burgers die herhaaldelijk etnisch geprofileerd zijn een civiele procedure tegen de Staat gestart. Deze coalitie werd ondersteund door advocaten van PILP en Houthoff.
Na een negatieve uitspraak van de rechtbank in eerste aanleg, stelde het Hof vervolgens vorig jaar dat etnisch profileren discriminatie is. Met andere woorden: etnisch profileren is in strijd met mensenrechten en in strijd met Nederlands recht. Deze uitspraak is definitief, aangezien de Staat heeft besloten niet in cassatie te gaan bij de Hoge Raad.
Wat is er sinds de uitspraak gebeurd?
Helaas is er in de praktijk volgens onze cliënten nog onvoldoende veranderd.
In eerste instantie heeft het kabinet, in een reactie op de uitspraak, bijvoorbeeld al aangegeven dat de uitspraak niet van toepassing is op auto- en treincontroles én niet relevant is andere overheidsorganisaties. Dit is volgens ons een onjuist lezing van de uitspraak. Daarnaast blijkt in de praktijk etnisch profileren door de KMar verder nog steeds te gebeuren. Ook andere uitvoeringsorganisaties van de overheid lijken zich schuldig te blijven maken aan etnisch profileren.
Wat doet PILP?
Strategisch procederen werkt alleen als een rechterlijke procedure wordt gecombineerd met andere middelen voor verandering, zoals campagnevoeren en lobbyen. Daarom stopt de betrokkenheid van PILP op een dossier niet als de juridische procedure is geëindigd. PILP kijkt samen met betrokkenen naar de implementatie van de uitspraak van het Hof. Daarnaast biedt PILP ondersteuning door juridische duiding te geven aan de reactie van het kabinet op de uitspraak, door beschikbaar te zijn voor juridisch advies en door mee te denken over eventuele nieuwe procedures.
Lees hier meer over deze zaak.
