In oktober 2021 onthulde NRC dat zeker tien Nederlandse gemeenten heimelijk onderzoek hadden laten doen naar moskeeën en islamitische organisaties in hun stad. Met geld verstrekt door de NCTV huurden zij een particulier onderzoeksbureau in, NTA, waarvan de medewerkers moskeeën observeerden zonder zichzelf kenbaar te maken.
De bevindingen belandden in een geheim rapport (‘het NTA rapport’), waarin bijvoorbeeld staat wat de betrokken moskeebestuurders, imams en docenten studeerden, wie van wie familie is, met wie ze ruzie hebben, en wat hun geloofsleer zou zijn.
De geheime onderzoeken hebben een enorme impact gehad op de onderzochte moskeeën en hun gemeenschappen. Zij hadden allen goed contact met gemeenten en ambtenaren in hun stad. Terwijl de moskeeën dachten in de gemeente een betrouwbare partner te hebben, bleken zij met wantrouwen te zijn bekeken. Het geheime onderzoek is dan ook niet los te zien van de groeiende islamofobie en de stigmatisering en criminalisering van moslims in de Nederlandse samenleving.
De publicaties in NRC hebben tot veel ophef geleid over de NTA-onderzoeken. Verschillende gemeenten hebben excuses aangeboden richting de lokale moslimgemeenschap. Andere gemeenten houden juist de boot af en stellen dat er niks onrechtmatigs heeft plaatsgevonden.
Herstel van vertrouwen begint met transparantie. De moskeeën stellen dan ook dat zij het recht hebben om in te zien wat er door NTA over hen en hun gemeenschap is opgeschreven.
Wat doet PILP?
PILP staat de moskeeën in verschillende gemeenten bij met procedures om inzage te verkrijgen in het rapport dat over hen is geschreven. De moskeeën menen dat er sprake is van schending van verschillende grondrechten. Zij achten het onderzoek discriminerend en stellen dat er een ongerechtvaardigde inbreuk is gemaakt op hun privacy en vrijheid van religie.
PILP stond moskee Eenheid (gemeente Leidschendam-Voorburg) bij in een Woo-procedure over de (gedeeltelijke) openbaarmaking van het NTA-rapport door de gemeente. De gemeente was voornemens om het rapport te openbaren, waartegen NTA zich bij de bestuursrechter verzette. Moskee Eenheid heeft zich als derde-belanghebbende in de procedure tussen NTA en de gemeente gevoegd, om zo het belang van openbaarheid voor haar gemeenschap te kunnen toelichten. Op 19 juli 2023 deed de rechtbank uitspraak: de gemeente mocht doorgaan met de (gedeeltelijke) openbaarmaking van het rapport. Inmiddels heeft de gemeente Leidschendam het NTA-rapport geopenbaard, maar veel (belangrijke) passages zijn zwartgelakt gebleven.
In de gemeente Delft staat PILP de Al-Ansaar moskee bij. De moskee vordert inzage in het NTA-rapport en enkele andere documenten via een zogeheten “exhibitieprocedure”. Hiermee kan de moskee via de rechter documenten opvragen die van belang zijn voor haar bewijspositie in een eventuele vervolgprocedure. Lees meer over deze procedure tegen de gemeente Delft in dit artikel in het AD.
Voor moskee Taubah (gemeente Veenendaal) heeft PILP eerst met toestemming van de rechtbank door een deurwaarder beslag laten leggen op het NTA-rapport en andere belangrijke documenten, vanwege vrees voor verduistering. In een daaropvolgend kort geding (spoedprocedure) is het beslag op het rapport door de rechter weer opgeheven, omdat de gemeente wettelijk verplicht is om dit te bewaren. Op de andere documenten is het beslag blijven liggen, omdat er hier nog steeds een gegronde vrees voor verduistering bestaat.
De moskee is daarna een bodemprocedure gestart en vraagt om inzage in het rapport en de andere documenten via een exhibitieverzoek (zie hierboven). Ook stelt de moskee de gemeente Veenendaal aansprakelijk voor onrechtmatig handelen tegenover haar en haar gemeenschap, omdat het NTA-onderzoek inbreuk heeft gemaakt op grondrechten. Lees meer over deze procedures van moskee Taubah tegen de gemeente Veenendaal in dit nieuwsartikel.
