Het Rule of Law Report 2025 van de Civil Liberties Union for Europe (‘Liberties’), dat vandaag is gepubliceerd, schetst een zorgwekkend beeld: de democratische instituties in de EU zijn in 2024 verder verzwakt door verwaarlozing of bewuste afbraak door overheden. Dit uitgebreide rapport, samengesteld door 43 mensenrechtenorganisaties—inclusief PILP als lid van Liberties—analyseert de stand van zaken op het gebied van rechtspraak, persvrijheid, checks and balances, burgerrechten en mensenrechten in 21 EU-landen. Het rapport benadrukt de noodzaak van strengere handhaving en gerichte maatregelen om de afbraak van democratische normen in de EU tegen te gaan.
Balázs Dénes, directeur van Liberties, waarschuwt: “De aanhoudende achteruitgang van de rechtsstaat gaat hand in hand met de opkomst van extreemrechts populisme en toenemende geopolitieke spanningen. De Europese Commissie moet haar handhavingsmechanismen versterken om verdere afbraak van democratische principes te voorkomen.”
Lees hier het volledige Liberties Rule of Law Report 2025 (in het Engels).
Download hier direct het hoofdstuk over Nederland (in het Engels).
Belangrijkste bevindingen
- Politieke inmenging in de rechtspraak: Rechters staan onder druk door politieke aanvallen, gebrekkige financiering en belemmeringen bij rechtsbijstand.
- Corruptie en transparantieproblemen: Zwakke handhaving en onvoldoende bescherming voor klokkenluiders ondermijnen het vertrouwen in overheidsinstanties.
- Persvrijheid onder druk: Politieke invloed en mediaconcentratie bedreigen de onafhankelijkheid van de journalistiek, terwijl journalisten steeds vaker worden geïntimideerd.
- Democratische waarborgen verzwakken: Overmatig gebruik van spoedwetgeving, ondermijning van toezichthouders en problemen met het kiesstelsel verminderen de controle op de overheid.
- Krimpende burgerlijke ruimte: Overheden beperken demonstraties, voeren strenge wetten in en zetten lastercampagnes in om kritiek de kop in te drukken.
- Mensenrechten in gevaar: Strenger migratiebeleid, toenemende discriminatie en haatzaaiende uitlatingen raken vooral minderheden.
Landen in beeld
- Hongarije blijft de slechtste leerling, met intensievere aanvallen op rechterlijke onafhankelijkheid, het maatschappelijk middenveld en de pers.
- Italië, Bulgarije, Kroatië, Roemenië en Slowakije ondermijnen systematisch de rechtsstaat.
- Zelfs sterke democratieën zoals België, Frankrijk, Duitsland en Zweden vertonen zorgwekkende achteruitgang.
- Polen worstelt met herstel, wat aantoont hoe moeilijk het is om onafhankelijkheid van instituties te herstellen.
- Vooruitgang werd gezien in Estland en Tsjechië, mede dankzij de invloed van het maatschappelijk middenveld.
- Griekenland, Ierland, Malta, Nederland en Spanje stagneren of boeken slechts minimale vooruitgang.