Zaak gewonnen: SyRI uitgeschakeld

Bekijk alles
november 8, 2020
Nieuwsberichten
Vorige
Volgende

                                                                  De eisers en hun advocaten in de SyRI zaak

Vandaag heeft de rechtbank in Den Haag uitspraak gedaan over de inzet van het algoritmesysteem SyRI (Systeem Risico Indicatie) door de overheid. De rechter besloot dat de overheid moet stoppen met het profileren van burgers met grootschalige data-analyse om fraude met sociale voorzieningen op te sporen. Nederlanders zijn niet langer ‘bij voorbaat verdacht’.

De rechtszaak tegen de Nederlandse Staat was aangespannen door een coalitie van maatschappelijke organisaties, bestaand uit het Platform Bescherming Burgerrechten, het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM), vakbond FNV, Privacy First, Stichting KDVP, de Landelijke Cliëntenraad en auteurs Tommy Wieringa en Maxim Februari.

De rechtbank komt tot het oordeel dat SyRI in strijd is met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. SyRI maakt een onevenredig grote inbreuk op het privéleven van burgers. Dat geldt niet alleen voor mensen die door SyRI als verhoogd risico worden aangemerkt, maar voor iedereen waarvan de gegevens door SyRI worden geanalyseerd. Volgens de rechtbank is SyRI niet transparant en daarom niet controleerbaar. De inbreuk op het privéleven is voor burgers niet te voorzien en zij kunnen zich er niet tegen verweren.

De rechtbank noemt daarnaast het reële risico van discriminatie en stigmatisering van burgers in zogenaamde probleemwijken waar SyRI is ingezet. Dit, op grond van sociaal-economische status en mogelijk migratieachtergrond. Er is een risico op vooroordelen bij de inzet van SyRI dat niet te controleren is. Mr. Ekker en mr. Linders, advocaten van de eisende partijen: ‘De rechtbank bevestigt dat het grootschalig koppelen van persoonsgegevens in strijd is met fundamentele mensenrechten, waaronder de bescherming van de persoonlijke levenssfeer, EU-recht en Nederlands recht. Deze uitspraak is daarom ook belangrijk voor andere Europese landen en op internationaal niveau.’

Voortaan mogen persoonsgegevens van onverdachte burgers niet zomaar meer worden samengevoegd uit verschillende bronnen, als daar geen gegrond vermoeden aan ten grondslag ligt. Tijmen Wisman van het Platform Bescherming Burgerrechten zegt daarover: ‘We hebben vandaag op alle grote fundamentele punten gelijk gekregen. Dit is een tijdige overwinning voor de rechtsbescherming van burgers in Nederland.’

Vertrouwensbreuk met burger

Vakbond FNV keurt SyRI af op principiële gronden hoe mensen door de overheid werden neergezet. Kitty Jong, vicevoorzitter van FNV: ‘De focus van dit soort algoritmesystemen is gericht op mensen met weinig inkomen. De echt grote fraudeurs, de belasting-ontduikende en frauduleuze organisaties, worden nauwelijks aangepakt door de Nederlandse Staat. Wij zijn blij dat de rechter nu definitief een streep door SyRI haalt. Wij zien meer in een positieve benadering van de overheid van uitkeringsgerechtigden. Investeer in scholing en goede begeleiding bij het zoeken naar werk.’

Kentering

De partijen hopen dat de uitspraak een kentering inluidt in de wijze waarop de overheid omspringt met data van burgers. Ze voelen zich daarin gesterkt door de overwegingen van de rechtbank; deze gelden niet alleen voor SyRI, maar ook voor vergelijkbare praktijken. Zo hebben veel gemeenten eigen datakoppelsystemen die burgers profileren voor allerhande beleidsdoeleinden. Een koppelwet met een nog grotere reikwijdte dan SyRI maakt het mogelijk om ook databases van private partijen te koppelen met overheidsdatabases. De uitspraak van de rechtbank Den Haag stelt echter paal en perk aan deze Big Data analyses. Het is volgens de eisende partijen daarom cruciaal dat het SyRI-vonnis doorwerkt in het huidige en toekomstige politieke beleid.

Maatschappelijke discussie

De rechtszaak tegen SyRI dient zowel een juridisch als een maatschappelijk doel. Met dit vonnis zien eisers beide doelen gerealiseerd worden. Merel Hendrickx van PILP: ‘Het was naast het stoppen van SyRI evenzeer onze insteek om een maatschappelijke discussie op gang te brengen over de manier waarop de overheid met haar burgers omgaat in een digitaliserende samenleving. Deze uitspraak laat zien hoe belangrijk het is om die maatschappelijke discussie te voeren.’

Hoewel de wettelijke aanname van SyRI in 2014 vrij geruisloos verliep, zwol de discussie over de rechtmatigheid van het systeem aan na aankondiging van de rechtszaak. Inzet van SyRI in twee wijken in Rotterdam-Zuid leidde begin 2019 tot protest onder de inwoners en discussie in de gemeenteraad. Niet veel later trok burgemeester Aboutaleb de stekker uit het onderzoek; de gemeente en het ministerie werden het niet eens over de wettelijke grondslag. In juni 2019 onthulde de Volkskrant dat SyRI sinds haar invoering nog niet één fraudeur had opgespoord. In oktober 2019 schreef VN-rapporteur Philip Alston in een kritische Amicus curiae aan de rechtbank grondige twijfels te hebben bij de rechtmatigheid van SyRI. Eind november 2019 won SyRI de Expertprijs van de Big Brother Awards.

De coalitie werd tijdens de rechtszaak vertegenwoordigd door Anton Ekker (Ekker Advocatuur) en Douwe Linders (SOLV Advocaten) en wordt gecoördineerd door PILP.

Tags: , , ,
Vorige
Volgende
Actueel

Gerelateerde berichten

buitenslaapboetes dakloosheid
april 16, 2025 Recht op huisvesting

Stichting GOUD stuurt brief aan gemeente Utrecht over buitenslaapboetes voor dakloze mensen

Stichting GOUD stuurt brief aan de gemeente Utrecht over buitenslaapboetes Stichting GOUD heeft vandaag middels een brief formeel een gesprek aangevraagd bij de gemeente Utrecht over het stoppen met beboeten van dakloze mensen die noodgedwongen op straat slapen. De brief wijst de gemeente erop dat deze praktijk, gebaseerd op artikel 2:31 van de Algemene Plaatselijke […]

klacht Ombudsman woonwagenbeleid
april 8, 2025 Woonwagenbeleid

Klacht tegen OM over onjuist toepassen discriminatieverbod en over stigmatiserende berichtgeving over woonwagenbewoners

Klacht tegen Openbaar Ministerie over onjuist toepassen discriminatieverbod en over stigmatiserende berichtgeving over woonwagenbewoners De Stichting Sinti, Roma en Reizigers heeft een klacht ingediend bij de Nationale Ombudsman tegen het Openbaar Ministerie (OM). Het OM ontkent dat woonwagenbewoners volgens de wet moeten worden beschermd tegen discriminatie op grond van ras. Daarnaast vermeldde het OM in […]

blog islamofobie movement lawyering PILP in het nieuws

Nawal Mustafa over Movement Lawyering en de Strijd tegen Discriminerende Overheidssurveillance

Movement Lawyering and the Struggle Against Discriminatory State Surveillance in the Netherlands Op de Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie heeft onze collega Nawal Mustafa een mooi en lezenswaardig blogartikel gepubliceerd over Movement Lawyering via Human Right Here. Movement Lawyering Nawal legt in haar blog uit dat Movement Lawyering geworteld is in kritische juridische theorie […]

Gerelateerde berichten

Onze Dossiers

Onze Dossiers

Samen voor rechtvaardigheid.

PILP is de juridische bondgenoot die groepen mensen belangeloos steunt in hun strijd voor rechtvaardigheid. Dat doen we door het geven van juridisch advies en, wanneer het zinvol is, door naar de rechter te stappen.

In de huidige samenleving wordt ons werk helaas steeds belangrijker. Met uw bijdrage kunnen we meer groepen mensen juridisch bijstaan en meer zinvolle processen voeren. Zo zorgen we samen voor een meer rechtvaardige maatschappij voor iedereen.