In Nederland kunnen belangenorganisaties een rechtszaak starten in het algemeen belang. In zulke collectieve procedures kunnen zij de rechter vragen om de overheid, of bijvoorbeeld een groot bedrijf, te gebieden of te verbieden iets te doen, of om een verklaring voor recht uit te spreken dat een regel of een gedraging onrechtmatig is. Dit kun je ook ideële acties noemen.
Toegang tot de rechter voor belangenorganisaties om deze ideële acties te voeren, is essentieel voor een goed functionerende rechtsstaat. Ideële acties zorgen voor effectieve rechtsbescherming van minderheden en kwetsbare belangen, stellen misstanden aan de kaak en dragen bij aan de bescherming tegen machtsmisbruik door de overheid.
Sinds de inwerkingtreding van de Wet Massaschade in Collectieve Actie (WAMCA) in 2018, is het ook mogelijk om collectief een schadevergoedingsactie te starten. Met deze nieuwe WAMCA wetgeving was het niet de bedoeling van de minister om het moeilijker te maken voor belangenorganisaties om ideële rechtszaken te voeren, maar dat is wel gebeurd. Zo heeft de WAMCA onder meer de ontvankelijkheidseisen aangescherpt. Die eisen bepalen of een belangenorganisatie toegang heeft tot de rechter om een collectieve actie te voeren.
In 2025 zal de WAMCA worden geëvalueerd. Gelet op het belang van de rechtsstaat en de wetsevaluatie, hebben Bureau Clara Wichmann en Stichting PILP dan ook de obstakels onderzocht die de WAMCA creëert voor belangenorganisaties die ideële acties voeren.
