Met het Nu Niet Zwanger-project van de GGD worden “kwetsbare vrouwen” actief door hulpverleners benaderd om het te hebben over hun kinderwens. Het programma is er alleen op gericht om vrouwen te helpen die niet zwanger willen worden, door verstrekking van anticonceptie zoals de ‘prikpil’. Vrouwen die juist wel een kinderwens hebben, worden niet ondersteund vanuit dit project.“Kwetsbare vrouwen” zijn, in de context van dit project, vrouwen met problemen rond onder andere psychische ziektes, drugsverslaving, schulden of vrouwen met een verblijfsstatus.
Bij Bureau Clara Wichmann en het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM) bestonden grote zorgen over de vraag of de mensenrechtelijke en vrouwenrechtelijke waarborgen wel voldoende meegenomen waren in dit project: wie worden aangemerkt als kwetsbaar? Is er ook voldoende ruimte om “nee” te zeggen tegen iemand die vanuit de overheid langskomt? Is er voldoende rekening gehouden met privacy en met het recht op zelfbeschikking?
De organisaties zagen deze waarborgen niet terug in het project, en ook niet in de subsidietoekenning vanuit de rijksoverheid (waarmee het project landelijk uitgerold kon worden).
Nadat verschillende gesprekken en het opsturen van een wetenschappelijk rapport met daarin de relevante mensenrechten en vrouwenrechten niet tot verandering leidden, zagen Bureau Clara Wichmann en het NJCM. geen andere mogelijkheid dan het voeren van een procedure. Deze bezwaarprocedure richtte zich tegen de subsidietoekenning. De twee organisaties werden daarin bijgestaan door advocaten van PILP en van het kantoor Stibbe, die de zaak pro bono voerden.
De procedure heeft in de zomer van 2020 tot een mooi inhoudelijk resultaat geleid. Volgens de minister kan inderdaad de mogelijkheid bestaan dat een vrouw zich gedwongen voelt om het antwoord te geven dat ze verwacht dat de professional wil horen. Dit mag natuurlijk nooit gebeuren, want dat komt neer op het indirect uitoefenen van dwang door de overheid in de zeer persoonlijke aangelegenheid van een kinderwens.
De overheid heeft daarom nieuwe verplichtingen opgelegd aan het project ‘Nu Niet Zwanger’, waaronder:
- de verplichting dat er specifieke aandacht komt voor het mensenrechtelijk kader in opleiding, kader en intervisie voor alle betrokkenen bij het project,
- een toegankelijk en breed bekend klachtenmeldpunt voor de deelnemers en
- een verplichte training met aandacht voor het mensenrechtelijk kader voor de professionals die de gesprekken voeren.
Deze verplichtingen komen grotendeels tegemoet aan de eisen van Bureau Clara Wichmann en het NJCM. De organisaties zijn dan ook blij met dit resultaat en zien het als een mooi voorbeeld van hoe strategisch procederen tot resultaten kan leiden die er met het enkel voeren van gesprekken of vragen van (media)aandacht niet konden worden verwezenlijkt. De twee organisaties zullen het ‘Nu Niet Zwanger’-project kritisch blijven volgen.
