Levenslang is echt levenslang
Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) oordeelde recent dat een levenslange gevangenisstraf onder bepaalde omstandigheden een inbreuk kan vormen op artikel 3 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM): wanneer er geen recht op een rechterlijke heroverweging van de straf bestaat en geen mechanisme dat dit mogelijk maakt, en wanneer er geen realistisch uitzicht is op vrijlating, komen mensenrechten in het geding.
Gevangenen die in Nederland een levenslange gevangenisstraf uitzitten hebben geen kans op vrijlating. Levenslang betekent hier ook echt levenslang. Strenger dan in Nederland is het nergens in Europa. PILP heeft samen met Forum Levenslang en andere deskundigen onderzocht aan de hand van Europese en internationale standaarden die toezien op detentie(omstandigheden) en jurisprudentie wat er zou moeten veranderen aan de huidige regels omtrent de levenslange gevangenisstraf in Nederland.
Anders dan in de ons omringende landen wordt de levenslange gevangenisstraf in Nederland niet aan een periodieke controle onderworpen om te bekijken of de straf nog noodzakelijk en legitiem is. Er is ook geen mogelijkheid tot voorwaardelijke invrijheidstelling. De enige optie om ooit weer op vrije voeten te komen is gratie, maar deze wordt echter vrijwel nooit verleend. Sinds 1986 slechts één, vanwege en ongeneeslijke ziekte.
Dit betekent dat er voor levenslang gestraften in Nederland zo goed als geen perspectief bestaat op een leven buiten detentie. Dit is zorgelijk, want uit onderzoek blijkt dat levenslang gestraften zwaar lijden onder de uitzichtloosheid van hun straf en nutteloosheid van hun leven, ten opzichte van langgestraften, die wel uitzicht hebben op een einde aan hun straf.
De Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie heeft na de uitspraak van het EHRM te kennen gegeven dat hij een voorstel tot hervorming van het levenslang regime zal indienen. De Staatssecretaris wil dat rechters de levenslange gevangenisstraf blijven toepassen. Op dit moment is zowel over de inhoud van het hervormingsvoorstel, als van het tijdpad waarbinnen de hervormingen moet zijn doorgevoerd weinig bekend.
PILP heeft samen met Prakken d’Oliveira, Forum Levenslang, Public International Law and Policy Group (Law Clinic PILPG) en twee werkgroepen van het NJCM aan dit dossier gewerkt. We zaten in de opstartfase van een rechtszaak naar het EHRM en we hebben onderzoek laten doen naar de benodigde aanpassingen van de huidige wet- en regelgeving. In oktober 2016 organiseerde de werkgroep Strafrecht van het NJCM een seminar over het onderwerp.
Omdat de overheid aan het kijken is of de praktijk in Nederland aangepast kan worden en de kans zeker aanwezig is dat de huidige praktijk aangepast gaat worden, wacht PILP dit eerst af en hebben we onze voorbereidingen voor een rechtszaak stopgezet.
Onderzoek PILPG
De Law Clinic PILPG heeft juridische memoranda gepubliceerd met een analyse van het hervormingsvoorstel van de Nederlandse wet en regelgeving omtrent levenslange gevangenisstraf; een vergelijking van Nederlands, internationaal en Europees recht over de rechtmatigheid van levenslange gevangenisstraf; en een analyse van levenslange gevangenisstraf en rehabilitatie, effectieve rechtsmiddelen en het uitputten van de nationale rechtsmiddelen in de context van het EHRM.
