Strategisch procederen voor mensen- en burgerrechten is het op een strategische manier inzetten van een juridische procedure om op deze wijze sociale, politieke of juridische veranderingen te proberen teweeg te brengen.

Het gaat bij strategisch procederen niet per se om het winnen van de zaak voor een cliënt, maar om de impact van de procedure. Strategic litigation wordt daarom ook wel impact litigation genoemd.

Verder moet het gaan om een breder belang dan een concrete zaak en in de campagne voor dat bredere belang moet het procederen een positieve bijdrage kunnen leveren.
Strategisch procederen is een gereedschap dat ingezet zou moeten worden naast, en in samenhang met, andere gereedschappen voor verandering: van campagnes, lobby en advocacy tot het organiseren van protesten.

Een (advocaten)organisatie die gericht is op strategisch procederen zou dan ook een bondgenoot moeten zijn van het maatschappelijk middenveld, van activisten, NGO’s en van grassroots gemeenschappen.

Het traject voor strategisch procederen begint dan ook meestal niet met een cliënt die een advocatenkantoor binnenkomt met een probleem. Het begint ver daarvoor: er wordt eerst gekeken naar waar het ‘pijn doet’, waar NGO’s, het maatschappelijk middenveld, grassroots groepen, activisten, wetenschappers of advocaten denken dat er een probleem is waar wat aan gedaan zou moeten worden.

Na het signaleren en bestuderen van dit probleem wordt nagedacht over de vraag of een procedure zou kunnen helpen, en zo ja, wat voor soort procedure, op welk moment, met welke cliënt(en) en met welke eis dat zou moeten zijn.
Meestal zal geprobeerd worden een zaak te voeren om die juridisch te winnen, maar soms kan er ook juist gewonnen worden door een zaak juridisch te verliezen: zo kan een onrecht worden aangetoond, of aandacht worden gecreëerd voor een maatschappelijk probleem.
Ook kan het zo zijn dat een campagne of strijd slechter wordt van een procedure of de uitkomst daarvan: in zulke gevallen zal het PILP dan adviseren (op dit moment) niet te gaan procederen.

Zie hieronder een video van PILP advocaat mr. Rosa Beets over strategisch procederen en de werkwijze van PILP:

Angelsaksische traditie

Strategic litigation is een bekend verschijnsel uit de Angelsaksische landen.

Het Amerikaanse Center for Constitutional Rights heeft een lange, inspirerende geschiedenis van het voeren van strategische procedures om verandering teweeg te brengen.
Het Open Society Justice Initiative (OSJI) schreef een rapport over hoe zij tegen strategisch procederen aankijken, vol met voorbeelden van internationale zaken die ze behartigd hebben.

Ook in Zuid Afrika is strategisch procederen erg goed ontwikkeld, PILP ziet organisaties als Lawyers for Human Rights en de Legal Resource Centre als voorbeelden. En een erg mooi voorbeeld uit Zuid Afrika waarbij ‘de beweging’, advocaten, wetenschappers en NGO’s goed met elkaar samenwerken is de Equal Education Law Centre.

PILP & strategisch procederen

Het PILP werkt op verschillende thema’s op verschillende manieren. Van het enkel ondersteunen van een zaak met een Amicus Curiae brief , tot het, samen met alle betrokkenen, vanaf het eerste begin opzetten van de procedure. PILP speelt meestal een coördinerende rol. Daarnaast zijn Jelle Klaas, Merel Hendrickx en/of Rosa Beets in de meeste procedures een van de advocaten of de advocaat.

PILP heeft wat geld om garant te staan voor proceskosten en om griffiekosten te betalen. In een beperkt aantal zaken kunnen we een kleine bijdrage betalen aan de zaaksadvocaat. We werken zowel met gespecialiseerde mensenrechtenadvocaten, als met de grote commerciële advocatenkantoren. Die laatsten pakken sommige PILP zaken pro bono op via Pro Bono Connect.

PILP is voortgekomen uit het NJCM.  Op sommige dossiers spelen NJCM leden of NJCM werkgroepen een grote rol. Dit door mee te schrijven aan een zaak, Amicus brief of onderzoek, of door een dossier van PILP te ondersteunen.

Bij elk dossier bekijken we ook de rol van het NJCM op het gebied van lobby, advocacy en campagnevoeren. Bijna alle PILP thema’s worden door het NJCM meegenomen in de schaduwrapportages die we schrijven.

Praatje over strategisch procederen

Op zondag 20 september 2020 sprak Rosa Beets namens het PILP-NJCM bij het programma No Justice, No Peace in Tivoli Vredenburg (Utrecht) over de rol van het recht binnen activisme. Het programma was onderdeel van de nationale Vredesweek, georganiseerd door PAX. Hieronder kun je haar inleiding over strategisch procederen terugkijken (vanaf min. 31:03).

Meer over strategisch procederen lezen?

Lees de inleiding van Jelle Klaas bij het NJCM Seminar ‘De Klimaatzaak en strategisch procederen voor mensenrechten’, gehouden op 22 oktober 2015 te Den Haag.

Bekijk ook de presentatie over Strategic Human Rights Litigation die Jelle Klaas hield tegenover Human Rights defenders in Sarajevo in 2015.

Merel Hendrickx was namens PILP bij de conferentie ‘Litigating for Social Change’ in Belfast in oktober 2016 en schreef daarover een verslag.

Lucia van der Meulen heeft tijdens haar Legal Research Master aan de Universiteit Utrecht een paper geschreven waarin ze onze procedure over wapenexport naar Egypte en de impact van strategisch procederen in deze zaak evalueert. Lees het volledige paper hier.

Medewerkers van het PILP-NJCM, Jelle klaas, Merel Hendrickx en Rosa Beets hebben een gids geschreven over hoe door strategisch procederen etnisch profileren kan worden bestreden in de Europese Unie.